3e dag Warschau

20140901 Warschau III
Vandaag gaan we naar een deel van Warschau waar één van de getto’s (het waren er blijkbaar twee) uit de WOII, heeft gelegen. Dit stadsdeel wordt gedomineerd door een hoge toren die door de inwoners van Warschau wel eens de ‘Russische Bruidstaart’ wordt genoemd. Een ‘cadeau’ van de Russische communisten voor hun ‘kameraden’ in Warschau. De man achter het bouwplan: Jozef Stalin himself werd geëerd met een standbeeld voor het gebouw dat met zijn toren de skyline van Warschau bepaalt. Na de val van het communisme werd het gebouw openlijk bekritiseerd en er werden plannen ontwikkeld om het te veranderen of zelfs op te blazen. Tot nu toe staat het te stralen tussen allerlei moderne en/of herstelde gebouwen die dit deel van Warschau tot een echte wereldstad maken. De Warschauers grappen wel dat er vanaf het terras van het gebouw de beste foto’s van de stad zijn te maken omdat het er zelf niet opstaat. Wij hoeven er niet aan te denken om naar boven te gaan want er hangt een nevel over de stad die het maken van overzichtsfoto’s niet eens tot een overweging maakt.
We vergapen ons aan de moderne uitstraling. Alle grote merken van kleding, techniek en economie zijn hier te zien. Onze ‘eigen’ Doutzen Kroes op een poster van L Oréal, een speciaalzaak voor TIGER plastics, C&A en H&M, grote banken, een reclame voor Gouda kaas!
In een koffiebar met, o.a., een foto aan de muur van een vernietigd vroeger café, wordt de koffie nog zelf gebrand en we blijven even rustig zitten kijken naar alle bedrijvigheid. Het ruikt er zo lekker!
Overal zijn bouwputten of ligt de straat open. Overal wordt gewerkt. De trams en bussen rijden over de brede laan met hoge nieuwbouw tussen oudere lagere bouw. Van een Getto is niets meer te merken. De kleine overblijfsels en herdenkingspunten moeten écht gezocht worden.
Allereerst de Próżnastraat. Dit is één van de weinige straten (in het Getto) die ook voor de oorlog al door Joden bevolkt was. In deze stad vindt jaarlijks rond eind augustus de festival plaats ter herdenking aan de inwoners. Een fototentoonstelling met de woorden: En nog steeds zie ik jullie gezichten, is dan onderdeel van het zangfestival.
De verderop gelegen Nożyk Synagoge is helaas gesloten dus we moeten het met de foto’s van de buitenzijde doen. In het huidige Polen is Warschau opnieuw een centrum aan het worden waar Joden zich vestigen in de omgeving van de Grzybowski plaats. De synagoge is behouden gebleven in de oorlog al hebben de Duitsers hem als paardenstal gebruikt! Kort na de oorlog werd zijn oorspronkelijke doel weer in ere hersteld. Er worden nu, buiten religieuze diensten ook concerten en andere culturele evenementen in gehouden. De synagoge staat klein en eenzaam tussen de enorme hoge glazen optrekjes van de nieuwe tijd.
We lopen verder, steeds overstekend omdat er weer iets opgebroken is, of ergens een hek om een bouwplaats staat de doorgang onmogelijk maakt. In een brede straat is een plekje om voor de 2e maal koffie te drinken. Ditmaal (modern) in een papieren beker. Maar de koffie smaakt prima.
In de Ghłodnastraat is een monument op de plek waar in de Getto tijd (juli 1942-mei 1943) een houten brug lag. Deze brug verbond het grote en het kleine getto met elkaar. De eronder lopende straat was ‘gewoon’ gebied waar de doorgang voor ‘normale’ mensen moest kunnen doorgaan.
Het is te verschrikkelijk om te lezen eigenlijk, maar toch heb ik de laatste dagen heel veel informatie weten op te zoeken. Het ene vraagteken volgt op het andere. Te veel ook om hier nu uitgebreid op in de gaan.
Het ‘brugmonument’ bestaat uit 2 pijlers aan iedere kant van de straat met staalkabels verbonden. Kleine kastjes met kijkgaten nodigen uit om wat foto’s te bekijken uit de tijd dat de houten brug er lag. Verdrietig word je van zo’n aanblik, zo’n dwaling in menselijke geesten die dit onterende plan bedachten en uitvoerden. Of moesten uitvoeren.
Om de hoek komen we een eetgelegenheid tegen en op goed geluk gaan we daar naar binnen. In het halletje: een muur met foto’s van ‘belangrijke’ personen die hier eens, of meerdere malen aten. We krijgen een tafeltje aan de zijkant en kunnen zo de hele zaak goed overzien. De perfecte bediening van mannen en vrouwen in de nationale kleuren rood en wit spreekt óók nog prima Engels.
Een enorm schilderij met drie ‘belangrijk’ uitziende mannen ervoor intrigeert vanaf het moment van binnenkomst. Als de mannen het pand verlaten hebben ga ik het even van dichtbij bekijken en ik ontwaar, Fidel Castro, de Roemeense dictator Ceauşescu, Mao, Brézhnev en nog meer personen die allen met het communisme te maken hebben. Een vriendelijke jonge vrouw in rood/wit komt me helpen en vertelt dat hier veel belangrijke mensen komen eten die dan meestal achter dat rode gordijn daar, plaatsnemen om de ‘gewone’ mensen niet te storen. (Haha of andersom?) Het restaurant OBERZA stamt uit 1909 en is zeker een aanrader voor diegenen die ooit in Warschau (gaan) komen.
Weer buiten vervolgen we onze route door het ‘kleine’ getto dat er nu als een moderne wereldstad uitziet.
Maar als we in de Walicówstraat lopen is daar een deel van de muur met dichtgemetselde ramen te zien. Daarachter lag dus het Getto. Geen moderne wereldstad, even. Op no. 14 woonde in die tijd ene Władysław Szlengel, een dichter die in zijn verzen de tragedie van de bevolking beschreef. Tijdens de opstand in het Getto in 1943 kwam ook hij om het leven.
Nu nog een voormalig Joods kinderziekenhuis dat tegenwoordig wéér een kinderziekenhuis is. Het hele ziekenhuis, alle kinderen, en personeel werd in één keer naar de ‘overlaadplaats’ gebracht om van daaruit voor altijd naar Treblinka vervoerd te worden. Aan de zijkant van het gebouw een kleine gedenkplaat voor Dr. Anna Braude-Heller, de directeur van het ziekenhuis die óók samen met de kinderen op transport gesteld werd.
We hebben genoeg gezien. Stil zitten we even later in de tram. Veel gesproken hebben we niet meer. Wat valt er nog te zeggen bij zoveel onvoorstelbaar leed. Afgrijselijk!